مقالات

تاریخچه آبنما به چه زمانی برمی‌گردد؟

تاریخچه آبنما

فهرست مطالب

به نظرم وقت آن رسیده که تاریخچه آبنماهای تزیینی و لاکچری امروزی را به چالش بکشیم و ببینیم این آبنماها و فواره‌هایی که ما امروزه انواع مختلف از آنها را می‌بینیم در اصل در چه زمانی و از چه ایده‌ای سرچشمه می‌گیرد؟ اگه نگاه کوتاهی به تاریخ زندگی انسانها و تغییر و تحولات آنها نگاهی بیندازیم متوجه نقش پررنگ فواره‌ها و آبنماها در هر برهه تاریخی در زندگی انسانها می‌شویم و می بینیم که آبنماها بخشی از هر سکونتگاه انسانی و داستانهای تاریخی هستند. در واقع در برهه زمانی و تا قبل از اینکه آب شیرین با لوله‌کشی به ساختمان‌ها برسد، آبنماها و حوض‌های شهری منبع تامین آب آشامیدنی مردم بودند. تا امروزه که آبنما به عنوان یک عنصر تزیینی برای زیبایی و شادابی بخشیدن به محیط مورد استفاده قرار می‌گیرد تا حدی که نمونه‌هایی متنوعی از آن را در گوشه و کنار می‌بینیم که به لطف پیشرفت فناوری و تکنولوژی خود به عنوان یک مقصد گردشگری به حساب می‌آيند. مانند برخی آبنماها و فواره‌های موزیکال مشهور در جهان مانند آبنمای موزیکال برخ خلیفه دبی.

فکر میکنم شما هم مانند من مشتاق مطالعه سیر تاریخی آبنما شده باشید. بنابراین اجازه دهید کمی در این رابطه به شما کمک کنیم و اطلاعات هر چند مختصری از تاریخچه آبنما به شما ارائه دهم.

اولین آبنما چه زمانی و چگونه ساخته شد؟

برخی بر این باورند که نمونه اولیه آبنما به حدود 2۰۰۰ سال قبل از میلاد و در بین‌النهرین برمی‌گردد. این آبنمای سنگی شامل مجموعه‌ای از حوضچه‌های حکاکی شده بود که از چشمه طبیعی استفاده می‌کردند. البته این سیستم برای اولین بار در یونان و روم پایه‌گذاری شد. این آبنما در واقع از چشمه طبیعی و نیروی جاذبه استفاده می‌کرد و نقش کاربردی داشتند و اغلب در کنار قنات‌ها، نهرها و رودخانه‌ها برای تامین آب آشامیدنی استفاده می‌شدند.

اولین آبنمای تاریخ

اما نمونه‌های آبنماهای مکانیکی از قرن پانزدهم در ایتالیا ظهور کرد. در تاریخ آبنماها آورده شده است که در سال ۱۸۹۵ هزاران نفر برای تماشای افتتاح اولین آبنمای لندن گرد هم آمدند.

رومیان باستان از ۶ سال قبل از میلاد شروع به ساخت آبنماهای تزیینی کردند که بیشتر آنها مجسمه سنگی حیوانات و یا قهرمانان آنها بود. به طور کلی رومی‌ها سیستم پیچیده‌ای از قناتها داشتند که آب فواره‌ها و آبنماهای زیادی که سرتاسرشهر وجود داشت را تامین می‌کرد. به طوری که در سال ۹۸ پس از میلاد روم با تعداد زیادی فواره‌های زیبا به شهر آبنماها معروف شد. رومی‌ها توانستند در قرن اول قبل از میلاد آبنماهایی را بسازند که آب را از طریق فشار منبع آب به هوا پرتاب کند.

ویژگی‌ها و تحولات طراحی آبنماها در تاریخ معماری جهان

ویژگی‌ها و تحولات طراحی آبنماها در دوران باستان

طراحی و ساخت آبنماها به منظور تأمین آب جهت مصارف مختلف، استفاده از چشمه‌ها و قنات‌ها به عنوان منبع آب حوضچه‌ها، ساخت آبنماها برای نمایاندن شکوه و قدرت، استفاده از پیکر الهه‌ها و قهرمانان در آبنماهای کلاسیک

ویژگی‌ها و تحولات طراحی آبنماها در دوران صنعتی

ساخت آبنماها با جزییات و پیچیدگی‌های بیشتر، استفاده از سیستم پمپاژ آب، ساخت مجسمه‌های تمثیلی، نمایانگر هنرنمایی و شکوه سبک باروک، استفاده از آبنماها به عنوان یک عنصر تزیینی

ویژگی‌ها و تحولات طراحی آبنماها در دوران مدرن و امروزی

مجهز به سیستم گردش آب، نازل‌ها و سیستم لوله‌کشی پیشرفته، استفاده از متریال‌های متنوع در ساخت آبنما، ترکیب نورپردازی و موسیقی با حرکات آب

تغییر و تحول طراحی آبنماها در قرون وسطی و رنسانس

در دوران قرون وسطی طراحی و ساخت آبنماها با افول و رکود روبرو شد به طوری که تنها در کاخ‌ها و عبادتگاه‌ها وجود داشتند. این عنصر در دوران قرون وسطی نمادی از پاکی، زندگی خرد و بی گناهی بودند. چرا که آب خود مایه پاکی است. در واقع آبنماها با مناطق مذهبی و مقدس مرتبط بودند. اما مجددا در اواخر قرون وسطی که آغاز دوره رنسانس در اروپا بود، تولید و طراحی آبنماها رونق پیدا کرد. به طوری که در این زمان آبنماها علاوه بر نماد پاکی و زندگی برای تزیین و زیبایی فضا هم به کار می‌رفتند. علاوه بر این در اروپا هم طراحی و ساخت آبنماهایی الهام گرفته از آبنماهای یونانی شروع شد. اما همچنان این آبنماها نقش مهمی در تامین آب شهر داشتند. در اوایل قرون وسطی در خاورمیانه هم بعد از ورود اسلام، آبنماها بسیار با مناطق مذهبی مرتبط بودند. به همین خاطر به مرور زمان فواره‌ها و ساخت آبنماها پیچیده‌تر شد.

در دوران رنسانس و باروک آبنماها همانطور که گفتیم بزرگتر و پیچیده‌تر شدند و در این زمان آبنماها نماد قدرت و ثروت بودند. به طوری که بسیاری از آبنماهای معروف امروزی اروپا هم برای دوره رنسانس بوده است. در دوره زمانی بین سالهای ۱۶۰۰ تا ۱۷۰۰ که دوره باروک نام دارند، برخی از معروف ترین آبنماهای جهان  معروفی مانند آبنمای تروی طراحی و ساخته شد.

معماری و نحوه طراحی آب نما در قدیم

با مطالعه تاریخچه آبنما متوجه می‌شویم که در گذشته معماران با اهداف متعددی اقدام به طراحی و ساخت آبنما می‌کرده‌اند. در آن دوران آبنماها و فواره‌ها بیشتر جنبه کاربردی داشتند. چشمه‌ها و قنات‌ها به آبنماها و فواره‌ها متصل بودند و آب مصرفی مورد نیاز برای خوردن، استحمام و شست‌وشو را تأمین می‌کردند. در زمان‌های قدیم که لوله‌کشی به شکل امروزی وجود نداشت، فواره‌ها اغلب از منبع آبی در سطحی بالاتر از حوض سرازیر می‌شدند. در طراحی برخی آبنماها نیز می‌بینیم که یک نازل در منبع آب چشمه یا قنات قرار داده می‌شد و آب را به هوا پرتاب کرده و سهولت استفاده از آب را برای پیشینیان فراهم می‌کرد.

تاریخچه آبنما چیست و آبنماهای قدیمی چه ویژگی‌هایی دارند؟

تاریخچه آبنما در سرزمین مصر و آشور نیز بسیار غنی است. آشوریان و مصریان باستان برای ساخت حوضچه و آبنما در رودخانه‌ها از روش‌های خلاقانه‌ای استفاده می‌کردند. آنان مجموعه‌ای از حوضچه‌ها را حفر کرده و توسط کانال‌هایی به یکدیگر متصل می‌کردند. این سیستم، کمک بزرگی برای نوشیدن، آبیاری و سایر استفاده‌ها از آب برای مردمان آن روزگار محسوب می‌شد.

در تاریخچه آبنما، فواره‌ها و آبنماهای رومی حرف زیادی برای گفتن دارند. آب این فواره‌ها به وسیله لوله‌های سربی از چشمه‌ها و قنات‌ها تغذیه می‌شد. در برخی قسمت‌ها نازل‌هایی به لوله‌ها متصل شده و آب را به سمت بالا پرتاب می‌کرد.

نمادها در طراحی و ساخت آبنماها در قدیم

در تاریخچه آبنما به خوبی می‌توان این مفهوم را دریافت کرد که آبنماها به عنوان نمادی برای افتخار و نمایاندن شکوه و قدرت پادشاهان و شخصیت‌های برجسته نیز به شمار می‌رفته‌اند. از نمونه‌های بارز این قدرت‌نمایی‌ها می‌توان به فواره‌های باغ ورسای اشاره کرد که توسط پادشاه لوئیس ساخته شده بود. نقش‌های برجسته و پیکرهای خوش تراش حک شده بر روی هر یک از این آبنماها معنا و مفاهیم خاصی را در معرض نمایش قرار می‌دادند. اغلب این پیکرها متعلق به قهرمانان و الهه‌ها بوده که مورد تجلیل باستانیان بوده‌اند. در میان برخی از آبنماهای باستانی همچنین نقش حیواناتی همچون شیر دیده می‌شود که بدین صورت فرهنگ و عقاید آن روزگار را می‌توان از آن برداشت کرد.

نمونه فواره‌ها و آبنماهای قدیمی

با نگاهی به تاریخچه آبنما فواره‌ها و آبنماهایی را می‌یابیم که یا در باغ‌های باشکوه بنا شده و یا میدان‌های اصلی شهرها را می‌آراستند. برخی از این آبنماها که در نقاط مختلف جهان به یادگار مانده‌اند عبارتند از:

آبنمای لاگاش

تاریخچه آبنمای لاگاش حدوداً به 2000 قبل از میلاد برمی‌گردد. آثار این آبنما در خرابه‌های شهر باستانی سومری لاگاش (عراق امروزی) باقی مانده است.

آبنمای Enneacrounos در آتن

تاریخچه آبنمای Enneacrounos مربوط به شش سال قبل از میلاد است. این آبنما به دستور حاکم آتن در میدان اصلی این شهر بنا شد. این آبنما معماری خاصی داشت و از 9 توپ بزرگ سنگی ساخته شده بود. ساکنان شهر آتن آب مورد نیاز برای آشامیدن، شست‌وشو و… را از این آبنما تأمین می‌کردند.

آبنمای باغ‌های شالیمار در پاکستان

باغ‌های شالیمار در قرن هفدهم در شهر لاهور بنا شده و حدود 400 آبنمای مرمری باشکوه دارد. طراحی‌های دقیق و حکاکی نقوش زیبا ذوق هنرمندان آن روزگار را به رخ می‌کشند.

تاریخچه آب نما در دوران صنعتی و تحولات طراحی

در دوران صنعتی یعنی قرن‌های هفده و هجده میلادی تحولات عظیمی در عرصه صنعت و معماری به وجود آمد. با ساخت کارخانجات صنعتی در این دوران بشر با افزایش ناگهانی تولید مواجه شد. انقلاب صنعتی در بسیاری از جریان‌ها مؤثر بوده و ارتباطات را به نحو چشمگیری سرعت بخشید. این تغییر و تحولات در عرصه معماری نیز قابل رؤیت بوده است. در این دوران در طراحی و عملکرد آبنماها تغییرات گسترده‌ای به عمل آمد. کم کم پمپ‌های مکانیکی در آبنماها به کار رفتند. عملکرد این پمپ‌ها به این صورت بود که آب جمع شده در یک حوضچه را به سمت بالا فوران کند و دوباره به حوضچه برگرداند. این نحوه پمپاژ آب به افراد اجازه می‌داد که در هر مکانی بتوانند از وجود آبنما بهره ببرند و فقط متکی به اتصال به آب رودخانه‌ها و قنات‌ها نباشند.

 تاریخچه آبنما در دوران صنعتی

در اواخر قرن هجدهم آبنماها با جزئیات و پیچیدگی بیشتری ساخته شدند. در تاریخچه آبنما از این دوران با عنوان عصر طلایی چشمه‌های رم یاد می‌شود. دورانی که آبنماها توسعه یافته و با مجسمه‌ها و جلوه‌های بیشتری تزئین شدند. این دوران با به اوج رسیدن سبک معماری باروک مقارن است. معمارانی که اصول سبک باروک را در بناهای خود به کار می‌بردند به هیچ عنوان از عناصر معماری یونان و روم پیروی نمی‌کردند. در همین دوران بود که بسیاری از آبنماهای قدیمی از جمله آبنمای تروی در شهر رم، تکمیل و بازسازی شدند. 

در این دوران تحولات گسترده‌ای را نیز در سیستم انتقال جریان آب شاهد هستیم. استفاده از لوله‌کشی برای تأمین منابع آبی کم کم در شهرها جا افتاده و مردم دسترسی راحت‌تری به آب آشامیدنی داشتند. استفاده از سیستم پمپاژ آب و ساخت مجسمه‌های تمثیلی برای تزیین از مهمترین تحولات ساخت آبنما در این دوران به شمار می‌آید. همه این جریانات موجب شدند که آبنماها کم کم از یک عنصر کاربردی به یک عنصر تزیینی تبدیل شده و بیشتر به جهت افزایش جلوه‌های بصری در شهرها ساخته شوند.

نمونه‌ آبنماهای ساخته شده در دوران صنعتی

با نگاهی به تاریخچه آبنما در دوران صنعتی به نوعی با معماری باشکوه این دوران نیز آشنا می‌شویم. چرا که آبنماهای ساخته شده در این دوران به نوعی اصول هنر باروک را به نمایش می‌گذراند. در ادامه به معرفی تعدادی از این آبنماها که از دوران صنعتی به یادگار مانده‌اند اشاره می‌کنیم:

فواره‌ میدان سنت پیتر

این فواره‌ در سال 1614 توسط کارلو مادرنو، یکی از معماران برجسته ایتالیایی، ساخته شد. در این آبنما از مجسمه‌های تمثیلی به سبک باروک استفاده شده است. این آبنما همچنان شکوه خاصی دارد و جلوه‌های هنری آن دوران را به نمایش می‌گذارد.

آبنمای کاخ ورسای

کاخ ورسای در سال 1662 به دستور لویی پانزدهم و توسط آندره لونوتر در فرانسه ساخته شد. در باغ این کاخ، آبنماها و چشمه‌های باشکوهی به کار رفته که در میان آن‌ها مجسمه خدای خورشید به عنوان نمادی برای پادشاه لوییس به چشم می‌خورد. وجود 14 چرخ آب و 253 پمپ در این چشمه‌ها عظمت و شکوه این آبنما را به نمایش می‌گذارد. فوران و پرتاب آب به آسمان و ترکیب آن با موسیقی و آتش از ویژگی‌های دیدنی چشمه‌های باغ ورسای است.

آبنمای کاخ سنت پترزبورگ

تاریخچه آبنما و سبک معماری باروک در روسیه هم ادامه پیدا می‌کند. پیتر بزرگ در سال 1703 کاخی در کنار رودخانه نوا ساخت. در مرکز باغ این کاخ یک آبشار آبی با شکوه قرار دارد. آبنماهایی که به شکل هیولاهای دریایی ساخته شده‌اند از جاذبه‌های دیدنی این کاخ هستند.

تاریخچه آبنما در روسیه و کشورهای اروپایی

آب و روانشناسی

با نگاه به تاریخچه آبنما به سادگی می‌توان فهمید که آب علاوه بر جلوه‌های بصری، تأثیر قابل ملاحظه‌ای در سلامت روح و روان دارد. واقعیت این است که قرار گرفتن در فضاهای آبی و تماشا و گوش کردن صدای جریان آب احساس بهتری در افراد ایجاد می‌کند. قدم زدن در کنار ساحل دریا و تماشای بیکران پهنه آب، شنا در یک دریاچه زلال و تماشای قطره‌های باران همگی موجب آرامش و تلطیف روحی انسان می‌شوند. به همین دلیل در تاریخ معماری مشاهده می‌کنیم که بشر از آب به بهانه‌های مختلف و برای افزودن جلوه‌های بصری از آن استفاده می‌کرده است. اگر ما قادر نیستیم به کنار چشمه‌های آب روان برویم می‌توانیم چشمه‌ها را به محیط زندگی خود بیاوریم. این همان الگویی است که بشر را برای طراحی و ساخت آبنما ترغیب کرده و از آن به عنوان نمادهای زیبایی شناسی استفاده کرده است.

به کمک تکنولوژی انسان توانسته است پا را از این حد فراتر گذاشته و آبنماهایی در مقیاس‌های کوچک و قابل حمل بسازد. این ویژگی و قابلیت‌ها در آبنماهای خانگی سنگدانه به خوبی قابل مشاهده است. از خواص روحی و درمانی آبنماها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

شادابی و بهبود سلامت روان

شاید شما نیز این حس را داشته‌اید که زمانی که احساس خستگی می‌کنید دلتان می‌خواهد کنار دریا بروید و خود را به صدای امواج آب بسپارید. کنار یک چشمه زلال بنشینید؛ دستی به آب بزنید و با صدای گوش‌نواز آن به فکر فرو روید. پابرهنه در یک رودخانه کم‌عمق قدم بزنید و همه پریشانی‌های خاطر را به آب روان بسپارید. همه اینها نتیجه تأثیر فوق‌العاده آب در شادابی و سلامتی روح و روان است. انسان ذاتاً از آب و عناصر طبیعت آرامش می‌گیرد. روح انسان در طبیعت پاکسازی می‌شود و یون‌های مثبت و آرامش‌بخش به درون وی هجوم می‌آورند. آب یک عنصر طبیعی است که حضور آن در زندگی به سلامتی و شادابی روح و روان ما کمک می‌کند.

کاهش استرس و اختلالات عصبی

تحقیقات نشان می‌دهند افرادی که در کنار دریا و رودخانه زندگی می‌کنند نسبت به سایر افراد کمتر دچار استرس و عصبانیت می‌شوند. این همان تأثیر آرامش‌بخش آب است که به کنترل و دفع اختلالات روحی و عصبی کمک می‌کند. اگر شما شانس زندگی در کنار آب را ندارید، استفاده از آبنمای خانگی می‌تواند این کمبود را برایتان جبران کند.

درمان و تسکین افسردگی

امروزه سیستم زندگی شهری، ما را از طبیعت و زیبایی‌های آن دور کرده است. این موضوع به طور ناخودآگاه اثرات سوئی در روح و روان ما می‌گذارد. آرامش چیزی است که ذهن و روح انسان ذاتاً به جستجوی آن می‌رود و در نهایت آن را در طبیعت می‌یابد. زمانی که نگرانی‌ها و افکار تاریکی بر ذهن و روح ما سایه افکنده، قرار گرفتن در طبیعت و تماشای حرکت آب و گوش کردن به موسیقی دلنواز آن ما را از همه ناآرامی‌ها دور می‌کند. انسان با آگاهی از این موضوع آبنماها را به عنوان تسکین روح در کنار المان‌های شهری به کار می‌برد.

 تاریخچه آبنما و تأثیر آن در روحیه و احساسات انسان

آب نمای موزیکال

آبنمای موزیکال در تاریخچه آبنما از زیباترین و جذاب‌ترین طراحی‌ها در زمینه ساخت آبنما و فواره است. طراحی و ساخت این آبنماها از اواخر قرن نوزدهم رواج پیدا کرد. در آبنمای موزیکال، رقص آب با موسیقی آمیخته و هماهنگ شده و از لحاظ بصری و شنیداری جلوه خاصی دارد. در برخی از این آبنماها از تکنولوژی و فناوری‌های برتر استفاده شده و با ترکیب نور و موسیقی نمایش شگفت‌انگیزی را به تماشاچیان عرضه می‌کنند. طراحی و ساخت آبنمای موزیکال به دانش، تخصص و تجربه نیاز دارد. نازل‌های متحرک، پمپ‌های حرفه‌ای، سیستم فیلتراسیون و تجهیزات الکترومکانیکی از جمله ابزارهای مهمی هستند که در سیستم آبنمای موزیکال به کار می‌روند. با پیشرفت‌های صنعتی ما روز به روز شاهد آبنماهای شگفت‌انگیزتر در اقصی نقاط جهان هستیم. آبنمای موزیکال با ضرب آهنگ و حرکات مخصوص، هر بیننده‌ای را به وجد می‌آورد و یک تجربه بی‌نظیر در ذهن آنان به جا می‌گذارد.

اولین آبنمای موزیکال به سبک امروزی توسط پیتر بودور، مهندس مجارستانی ساخته شد. در تاریخچه آبنما وی با عنوان مخترع آبنمای موزیکال شناخته می‌شود. این مهندس خلاق توانست برای اولین بار در شهر ترانسیلوانیای رم آبنمایی بسازد که به پشتیبانی از سازه‌های هیدرولیکی آب را به حرکت درآورد. این اثر هنری تجربه‌ای بود که سایر مهندسان را تشویق کند تا نمونه‌های بی‌نظیری در عرصه ساخت آبنمای موزیکال خلق کنند.

ویژگی‌های آبنمای موزیکال چیست؟

در اینجا ممکن است بپرسید چه چیزی باعث شده که هنرمندان از این طراحی بی‌نظیر استقبال کنند و به تلاش‌های خود در این زمینه ادامه دهند؟ در ادامه به بررسی ویژگی‌های این آبنماها می‌پردازیم تا به یک پاسخ قانع کننده برسیم.

ترکیب آبنما با نور و موسیقی

ترکیب یک آبنما با نور و موسیقی، تجربه‌ای بی‌نظیر و مسحورکننده است. رقص آب و هماهنگی آن با ریتم موسیقی بدون شک هر بیننده‌ای را به شگفتی وامی‌دارد و این چیزی است که در معروف ترین آبنماهای جهان به خوبی مشاهده می‌شود. نورپردازی یک عنصر جذاب دیگری است که به آبنمای موزیکال اضافه می‌شود و زیبایی‌های بصری آن را افزایش می‌دهد.

زیباسازی محیط

آبنمای موزیکال در جوامع شهری یک منظره چشمگیر و متفاوت خلق کرده و دیدگان را به سمت خود جلب می‌کند. استفاده از این آبنماها در اماکن تفریحی و هتل‌ها نقش مهمی در جذب گردشگران خواهد داشت. 

افزایش جنبه‌های هنری در محیط

آبنمای موزیکال یک اثر هنری مدرن است که نمونه‌های آن در تاریخچه آبنما وجود ندارد. انتخاب ملودی و موسیقی مناسب با حرکات مخصوص آب، هنر طراح را نشان می‌دهد و در عین حال تماشاچیان را به دنیای آرامش و خیال می‌برد.

افزایش ارزش تجاری

در کنار جذابیت‌های بصری و هنری نمی‌توان از ارزش‌ تجاری آبنماهای موزیکال غافل بود. ساخت این آبنماها در مقیاس بزرگ، فرصت خوبی برای رشد سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند. برای مثال سرمایه‌گذاران مراکز تجاری برج خلیفه در دبی نگاه ویژه‌ای به این موضوع داشته و از آبنمای موزیکال برای افزایش گردشگر استفاده می‌کنند. همچنین در کنار بسیاری از هتل‌ها و مراکز تجاری در نقاط مختلف جهان از این عنصر زیبا برای ایجاد محیطی مفرح و افزایش جذب گردشگر استفاده می‌شود.

 تاریخچه آبنمای موزیکال در جهان

آبنمای موزیکال در معماری ایران

آبنمای موزیکال در تاریخچه آبنما و معماری ایران موضوع غریبی نیست. معماران و طراحان ایرانی با به بهره‌گیری از تکنولوژی‌ و دانش روز توانسته‌اند آثار بی‌نظیری در این زمینه خلق کنند. آبنمای رقصان بوستان ملت یکی از همین آثار برجسته است که توسط هنرمندان و معماران ایرانی ساخته شده و از هنر و زیبایی چیزی کم ندارد. این آبنما در سال 2008 ساخته شده و ترکیبی از نور و موسیقی و حرکات موزون آب است. علاوه بر آن، آبنمای موزیکال ایران مال مطابق با آخرین تکنولوژی اروپایی و به کمک شرکت آلمانی OASE طراحی و ساخته شده و شهرت جهانی دارد. این آبنما نیز از نظر هنر و فناوری یک اثر بی‌نظیر و منحصربه فرد است و خلاقیت، زیبایی و شگفتی، همه را با هم دارد.  

آبنما در معماری ایرانی و قدیمی

تاریخچه آبنما در ایران باستان نشان می‌دهد که پادشاهان آن زمان از این عنصر برای زیباسازی محیط استفاده می‌کردند. آب چشمه‌ها و رودخانه‌ها از طریق لوله‌های مخصوصی به سمت آبنماها و فواره‌ها هدایت می‌شدند. این آب‌ها از طرفی منابع آب مورد نیاز شهروندان را نیز تأمین می‌کردند. اغلب این آبنماها به گونه‌ای طراحی می‌شدند که آب چشمه از ارتفاع معینی داخل حوضچه ریخته می‌شد. آبنماها در ایران استفاده‌های صنعتی نیز داشتند و از آن برای آسیاب کردن گندم و مصارف دیگر استفاده می‌کردند. در معماری ایرانی، چه در دوران باستان و چه در دوران بعد از اسلام، آبنماها در باغ‌ها نقش محوری دارند. در اکثر باغ‌های ایرانی می‌بینیم که آبنماها در مرکز باغ ساخته شده و فواره‌ها زینت‌بخش آن هستند. 

ویژگی آبنماهای ایرانی در گذشته

ایران کشوری خشک و کم آب بوده و به همین دلیل آب در نزد ایرانیان جایگاه خاصی داشته است. در مناطق خشک و بیابانی ایران آبنماها در مکان‌هایی نصب می‌شدند که دسترسی به چشمه‌های طبیعی و قنات‌ها وجود داشته باشد. در زمان‌های گذشته به این آبنماها حوض‌خانه نیز گفته می‌شد. در معماری ایرانی حوض و آبنما به عنوان عناصر اصلی طراحی باغ‌ به سبک ایرانی شناخته می‌شوند. جوی‌های طبقاتی و نازل‌های سفالی در آبنماهای باغ‌های ایرانی بر جاذبه‌های آن می‌افزودند. در ادامه به مهمترین ویژگی‌های آبنماهای ایرانی به خصوص آبنماهایی که در دوران صفویه ساخته شده‌اند اشاره می‌کنیم:

تاریخچه آبنما در ایران

سادگی و پیروی از الگوهای هندسی

در تاریخچه آبنما و فواره‌ها در ایران اغلب حوضچه و آبنماهایی می‌بینیم که با پیروی از الگوها و خطوط ساده ساخته شده‌اند. در معماری ایرانی حوضچه‌ها به شکل بیضی کمتر دیده می‌شوند. به نظر معماران ایرانی، طعم و کیفیت آب در این نوع حوض‌ها به سرعت دستخوش تغییر می‌شده است. این در حالی است که در حوض‌های چند ضلعی این اتفاق با تأخیر بیشتری رخ می‌داد. به همین دلیل در سبک معماری و باغ‌های ایرانی بیشتر حوض‌ها به شکل شش یا هشت ضلعی ساخته می‌شد.

زیبایی و تزیین آبنما

نقاشی آبنما در آبنماهای سنتی و قدیمی ایرانی یک شیوه تزیینی بوده که به سبک‌های مختلف صورت می‌گرفت. جریان آب در میان کاشی‌هایی با نقوش زیبا، هنر و معماری ایرانیان را به تصویر می‌کشد.    

استفاده از مواد طبیعی

در ساخت آبنماهای قدیمی از مواد طبیعی مانند سنگ مرمر و یا فلزاتی مانند برنز استفاده می‌شد. این ویژگی آبنماها علاوه بر اینکه آسیب کمتری به محیط وارد می‌کند بیانگر اصالت، فرهنگ و تاریخ غنی ایران است.

سیستم جریان و فوران آب

معماران ایرانی از لوله‌های خمیده که شتر گلو نامیده می‌شود برای ایجاد فواره‌ها و پاشش آب استفاده می‌کردند. این سیستم پاشش و فوران آب در آبنمای بسیاری از باغ‌های ایرانی از جمله باغ فین کاشان دیده می‌شود. این باغ از جمله باغ‌های مشهور ایران است که هنر و شکوه معماری ایرانی را به رخ می‌کشد. در این باغ، آبنمای بزرگ و باشکوهی وجود دارد که به قصد آبیاری درختان و زیباسازی فضای باغ ساخته شده است. در این آبنما حدود 171 کانال به یکدیگر اتصال دارند که آب را به نقاط مختلف باغ هدایت می‌کنند. وجود آبنما در اغلب باغ‌های ایرانی اهمیت استفاده از آب را در فرهنگ و معماری ایرانی به یاد ما می‌آورد.

تاریخچه آبنما در ایران به چه زمانی برمی‌گردد؟

آبنماهای مدرن و امروزی

عملکرد و سبک آبنماها به مرور زمان تغییر کرد. به طوری که سیستم و نحوه کار آنها با استفاده از پمپ‌های آب مکانیکی و الکتریکی جایگزین گرانش به عنوان محرک اصلی هدایت آب از چشمه شدند.تجهیزات آبنما به طور کامل در مقاله مربوطه معرفی شده است. در واقع این آبنماها از اولین آبنماهای مدرن بودند که می‌توانستند آب را در سیستم خود به گردش درآورند و در واقع به این صورت از اتلاف آب هم صرفه جویی می‌شد. چرا که در این صورت تنها مقداری آب با استفاده از پمپ‌ها در طول مسیر آبنما مرتب به گردش درمی‌آمد.

امروزه هم شما شاهد آبنماهای خانگی مدرن و یا باغی و ویلایی و پیچیده‌ای هستید که از انواع موزیکال و ریتمیک گرفته تا نمونه های متعدد آن در ابعاد مختلف و با استفاده از مواد و متریال مختلف مانند شیشه، فلز، سنگ و….است.

انواع آبنماهای مدرن

به همین خاطر دیگر امروزه این محدودیت برای داشتن آبنما تنها برای محیط‌های بزرگ مانند باغ‌ها و کاخ‌های بزرگ وجود ندارد و شما می‌توانید با صرف هزینه کمی آبنمای مورد علاقه خودتان را روی میزی و یا گوشه ای از خانه نگهداری کنید و از زیبایی وطراوت و از همه مهمتر انرژی آب لذت ببرید. مجموعه‌ سنگدانه یکی از مجموعه‌های خلاقی است که با ذوق و هنر خود دست به ساخت و طراحی آبنماهایی از جنس سنگ‌های معدنی در ابعاد کوچک و به صورت آب نمای رومیزی با قیمت مناسب زده است. این آبنماها علاوه بر زیبایی، محلی برای نگه‌داری گیاهان هم هستند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *